Eximbank Türev Ürünler
İhracatçının, ticaretin riskine ilave olarak karşılaştığı bazı ilave riskler de var. Kur riski de bunlardan birisi. Daha önce bu konuda bir yazı yazmıştım.
Eximbank , her ihracatçının yararlanması gereken bir kurum. Eximbank, ihracat yapan firmalara uygun faizli krediler ile ihracatı teşvik ediyor. Bu konuda da daha önce bir yazı yazmıştım. Aralık ayında Eximbank kredi ürününe ek olarak yeni ürünler sundu. Bu ürünler, özel bankalarda sunulmakta olan forward ve opsiyon adlı türev ürünler.
Forward hakkında daha önce detaylı bir yazı yazmıştım. Kısaca forward nedir tekrar hatırlayalım. Forward, en basit hali ile ileri tarihli olarak döviz kurunu sabitlemektir. Birçok özel banka bu ürün ile ihracatçı ve ithalatçı firmalara hizmet sunuyor. Aralık ayında Eximbank da bu ürünü ihracatçı firmalara sunmaya başladı fakat bazı farklılıklar var. Bu yazıda elimden geldiğince bu farkları açıklamaya çalışacağım.
Türev Ürünler
Türev ürünler ikiye ayrılıyor: Forward ve opsiyon. Aralarındaki fark, forward işleminin o tarihte mutlaka yapılması gerekmesi. İşlemi yapmak için karar verdiğinizde herhangi bir ödeme yapmıyorsunuz. Vade sonunda ise anlaştığınız kurdan işlemi gerçekleştirmek zorundasınız.
Opsiyonda ise bir zorunluluk yok, o tarihteki piyasa kuruna göre işlemi gerçekleştirmemeye karar verebilirsiniz. Opsiyonda bu özgürlük/esneklik olduğu için baştan bir prim ödemeniz gerekiyor.
Eximbank’ın sunduğu türev ürünler mantık olarak özel bankadakiler ile aynı olsa da uygulamada ufak farklar var. Öncelikle forward işlemi ile başlayalım:
Forward
Forward işleminde Eximbank alış ve satış hizmeti sunuyor. Yani ileri tarihte gelecek olan ihracat bedeliniz için döviz alış bağlayabilir ve o kurdan dövizinizi TL’ye çevirebilirsiniz. Veya tam tersi, döviz cinsinden olan ödemeleriniz için ileri tarihli döviz satış kuru bağlayabilir ve döviz maliyetinizi sabitleyebilirsiniz.
Örnek
Eximbank bu işlemi özel bankalardan farklı bir şekilde sunuyor. Özel bankalarda o tarihte hesabınızda bağladığınız kur karşılığı kadar paranın hesabınızda olması gerekiyor. Örnekle daha rahat anlatabilirim:
XYZ Bankası’ndan 01.03.2018 tarihli 100.000 USD forward alış kuru bağladığınızı düşünelim. Forward kuru 3,90 olsun. O tarihte sizin XYZ Bankası’ndaki dolar hesabınızda 100.000 USD olmalı. Banka size, 100.000 USD’yi 3,90 kur ile TL’ye döneceğini taahhüt ediyor. 1 Mart tarihinde işlem gerçekleştikten sonra 3,90 x 100.000 USD = 390.000 TL para olacak hesabınızda. 1 Mart tarihinde piyasada dolar kuru ne olursa olsun sizin işleminiz 3,90 ile gerçekleşecek. O tarihte piyasadaki kur 3,80 ise kârdasınız, 4 ise zarardasınız.
Eximbank’ta ise uygulama şu şekilde gerçekleşiyor. Eximbank’ta firma olarak sizin hesabınız olmadığı için sizin döviz veya TL olarak hesabınızda o bedeli bulundurmanız mümkün değil. Eximbank işlemi, net uzlaşı olarak gerçekleştiriyor. Aynı örneği Eximbank uygulaması ile anlatayım.
Eximbank ile 01.03.2018 tarihi için 3,90 forward alış kuru için işlem bağladınız. O tarihte piyasadaki kur ile işlem netleştiriliyor. Vade tarihinde piyasa kurunun 3,96 olduğunu düşünelim. Sizin forward kurunuz 3,90 olduğu için zarardasınız. 100.000 USD x (3,96 – 3,90 ) =6.000 TL zarar etmiş durumdasınız. Bu zarar tutarı olan 6.000 TL’yi Eximbank hesabına EFT ile gönderiyorsunuz ve işlem kapanmış oluyor.
Tam tersi bir durumu düşünelim. Vade tarihinde kur 3,82’ye geriledi. Sizin forward kurunuz 3,90 olduğu için kârdasınız. 100.000 USD x (3,90 – 3,82) = 8.000 TL tutarında kâr ettiniz. Bu sefer Eximbank size bu 8.000 TL’yi EFT ile gönderiyor ve işlem kapatılıyor.
Hangi Kur?
Eximbank işlem tarihinde Londra saati ile 12:00 (TSİ 15:00) ‘de belirlenecek olan piyasa kurları ile işlemi gerçekleştiriyor. Bu kurlar bankanın internet sayfasında ilan ediliyor.
Eximbank bu işlem için minimum tutar olarak 20.000 USD belirlemiş, maksimum vade ise 360 gün. Size limit olarak, mevcuttaki limitinizin %50’sini tesis ediyor. Daha önce Eximbank kredisi kullandıysanız ve bir limitiniz var ise %50’si tutarında forward işlemi yapabilirsiniz.
Eximbank forward işlemi yapabilmeniz için imzalamanız gereken sözleşmelerin yanı sıra sizden bir de teminat talep ediyor. Teminat tutarı, işlemin %20’si. 100.000 USD tutarında bir forward işlemi için 20.000 USD teminat sunmanız gerekiyor. Teminat olarak nakit blokaj veya banka teminat mektubu kabul ediliyor.
Mantıklı mı?
Pratikte Eximbank’ın bu uygulamasına ihracatçılar nasıl yaklaşacak göreceğiz ama şahsi fikrim şu an pek mantıklı olmadığı. Çünkü siz işlemi Eximbank ile netleştirdikten sonra tekrar serbest piyasada döviz almak veya satmak için bir işlem daha yapacaksınız. Eximbank kur riskini bir anlamda sigortalamış oluyor ama firmalar için tekrar bir iş yükü doğuyor. Firmalar, Eximbank yerine özel bankalar ile bu işlemi yapmayı tercih edebilirler. Tabi burada da çalıştıkları bankanın minimum forward tutarı ve bankadaki limitleri önem kazanıyor.
Eximbank yetkilileri, yaptıkları tanıtım toplantılarında da şu an yeni başlanan bu uygulamanın geliştirileceğini belirtiyorlar. İlerleyen günlerde daha basit hale getirilebilir.
Opsiyon
Opsiyon işlemi de forward işlemine benzer fakat vade tarihinde o kur ile işlemi yapmak zorunda değilsiniz. Vade tarihindeki piyasa kuruna göre işlemi yapmamayı tercih edebilirsiniz. Opsiyon işleminde, forward işleminden farklı olarak başlangıçta bir prim ödemesi yapıyorsunuz. Eximbank yetkilileri, bu prim tutarının kendilerinin kâr amacı olmadığı için özel bankalara göre daha düşük olduğunu belirtiyorlar.
Opsiyon işlemi de yine net uzlaşı ile gerçekleştiriliyor. Yani Eximbank hesabına döviz gönderme gibi bir durum söz konusu değil. Piyasa kuru ve opsiyon kuru arasındaki fark, netleştiriliyor ve kâr/zarar durumuna göre bir taraf, diğer tarafa aradaki farkı gönderiyor. Daha sonra firma olarak tekrar serbest piyasada döviz alıyor ve satıyorsunuz.
Opsiyon işleminde herhangi bir alt limit yok. Vade yine 360 gün olarak belirlenmiş.
Bu ürün de şu anda yeni başladığı için geliştirmeye açık durumda. İlerleyen günlerde biraz daha pratik hale gelebilir.
Kurun lehinize olduğu günler diliyorum 🙂
Ümit Osman YILMAZ
ihracateksperi.com