İhracat için mi ithalat? İthalat için mi ihracat?

İhracat için mi ithalat? İthalat için mi ihracat?

 

İnsanoğlu olarak artık her şeyi istediğimiz an elde etmek ister hale geldik. Kış aylarında elma, yaz aylarında portakal yemek istiyoruz. Üstelik bunu sadece hamile bayanlar değil hepimiz ister olduk. Diğer ülkelerde satılan telefonları/arabaları biz de kullanmak istiyoruz. Bu nedenle de dış ticaret; yani ithalat ve ihracat yapar hale geldi tüm ülkeler.

 

Tabi ki her ülkenin ihraç ettiği ürünler ve katma değeri farklı. Bazı ülkeler yükte ağır, pahada hafif ürünler ihraç ederken bazı ülkeler ise yükte hafif pahada ağır,  ani katma değeri yüksek ürünler ihraç ediyorlar. Yani 1 konteyner havlu satıp karşılığında sadece bir kutu akıllı telefon alabilmek gibi.

 

Dış Ticaret Rakamları

 

Öncelikle dış ticaret rakamlarında kullanılan bazı rakamların tanımını kısaca yapalım.

İhracat, başka bir ülkeye döviz karşılığında satılan ürün ve hizmetler anlamına geliyor. Bu incelememizde sadece ürünleri dikkate alacağız. Hizmetler için başka bir yazı yazacağım.

İthalat, başka bir ülkeden kendi ülkemize, döviz vererek satın aldığımız ürünler olarak adlandıralım.

Dış ticaret hacmi, ithalat ve ihracat rakamlarının toplamıdır. Yani 50 birim ihracat, 70 birim ithalat yapıyorsanız 120 birim dış ticaret hacminiz vardır.

Dış ticaret dengesi, ihracat ve ithalat arasındaki farktır. İhracat rakamı daha fazla ise dış ticaret fazlası, ithalat rakamı var ise dış ticaret açığı olarak adlandırılır.

İhracatın ithalatı karşılama oranı da oransal olarak kullanılan bir ölçüttür. İhracat/ithalat oranının yüzdesel olarak hesaplanması ile elde edilir. Bu oran hesaplanırken sadece ürün ticareti kullanılır. Hizmet ticareti dikkate alınmaz.

Hesaplama sonucu çıkan rakam 100’den büyükse ülkenin dış ticaret fazlası verdiği anlamına gelir. Diğer bir deyişle ülkenin ihracatı, ithalatından fazladır.

100’den düşük bir rakam ise dış ticaret açığı anlamına gelir. Dış ticaret açığı veren iki farklı ülkenin dış ticaret performansı karşılaştırılırken bu orana detaylı olarak bakılır. Bu oranın yüksek olduğu ülkenin dış ticaret açığını daha kolay kapatabileceği yorumu yapılabilir. Yani ithalatı düşük bir oranda azaltarak veya ihracatı biraz artırarak açığını, diğer ülkeden daha kolay bir şekilde kapatabilir.

 

Türkiye’nin dış ticaret rakamları

Cumhuriyet’in ilan edildiği 1923 yılındaki ihracat ve ithalat rakamlarına ulaştım. * 1923 yılında 50.8 milyon USD ihracat yaparken karşılığında 86.8 milyon USD ithalat yapmakta idik. İhracatın ithalatı karşılama oranı %58,5 idi.

1973 yılında 1 milyar dolar rakamını aşarak 1.3 milyar USD ihracat yapmışız. İthalatımız ise 2 milyar USD olmuş. İhracatın ithalatı karşılama oranı %63 olarak gerçekleşmiş.

 

1987 yılında 10 milyar USD ihracat, 14 milyar USD ithalat yapmışız. İhracatın ithalatı karşılama oranı %72.

 

Rakamlarla çok boğmak istemiyorum sizi. Son 2 yıla bakalım bir de. 2015 yılında 143 milyar USD ihracat, 207 milyar USD ithalat ile %69 oranına elde etmişiz. 2016 yılı (kesinleşmemiş veriler) 142 milyar USD ihracat, 198 milyar USD ithalat yapmışız. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise %71 olarak gerçekleşmiş.

Bu arada ihracat rakamlarının FOB tutar üzerinden, ithalat rakamlarının ise CIF tutar üzerinden hesaplandığını not düşeyim. FOB, CIF nedir derseniz daha önce yazdığım kısa bir yazıdan yararlanabilirsiniz.

Rakamlardan da görüleceği üzere incelenen yıllarda ihracat miktarımız hep ithalat miktarından düşük seyretmiş. Sadece 1930-1946 yılları arasında ihracat, ithalattan daha yüksek seyretmiş. Hatta 1946 yılında %180 ihracat/ithalat oranı ile rekor kırmışız. Bunda 2.Dünya Savaşı’na girmememiz ve Cumhuriyet’ten sonra yapılan ekonomik reformların etkisi göz ardı edilemez. Bu yıllarda yapılan ihracatın sektörel dağılımına bakıldığında ise %85’in üzerinde tarım ürünleri (tütün, pamuk, fındık, zeytinyağı) olduğu görülmektedir. İthalat ürünleri ise sanayi ürünleri, dokuma, giyim ve şeker gibi temel tüketim ürünleridir.

 

Niye dış ticaret açığı veriyoruz?

İhracat miktarımız her sene artıyor. 2023 yılında 500 milyar USD ihracat hedefimiz var. Bu rakama ulaşırken ithalatımız da artacak mı?

TUİK tarafından yayınlanan son dış ticaret raporuna göre 2016 Aralık ayındaki son durum aşağıdaki şekilde:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Üstteki tablo ihracat rakamlarını, aşağıdaki tablo ise ithalat rakamlarını gösteriyor. İhracatta en yüksek miktar 10.7 milyar USD ile imalat sektörü. İthalata baktığımızda ise aslan payını 12.1 milyar USD ile hammadde oluşturuyor. Bu 2 basit tablodan da anlaşılacağı üzere biz hammadde ithal ediyor, üretiyor, işliyor ve ihracat yapıyoruz.

 

2016 İhracat Rakamları

2016 yılındaki 142 milyar USD ihracat rakamının detayına bakalım. 11 milyar USD tutarında tekstil ürünleri, 41 milyar USD tutarında makine ve ulaştırma araçları, ( 19 milyar USD tutarında motorlu kara taşıtları, )15 milyar USD tutarında giyim eşyası ve aksesuarları ihraç etmişiz.

 

2016®	Toplam İhracat -Total Exports	142.606.247	100,00%
05	Meyva ve sebzeler- Fruits and vegetables	6.722.467	4,71%
2	Akaryakıt hariç yenilmeyen hammadde- Crude materials, inedible, except fuels	4.043.511	2,84%
3	Mineral yakıtlar, yağlar vb damıtılmasından elde edilen ürünler- Mineral fuels, lubricants and related materials	3.206.868	2,25%
65	Diğer tekstil iplik,kumaş,şekil vermens- Textile yarn, fabrics, made-up articles, n.e.s. and related products	11.099.660	7,78%
7	Makine ve ulaştırma araçları- Machineries  and transport equipments	41.150.149	28,86%
78	Motorlu kara taşıtları- Road vehicles (including air-cushion vehicles)	19.274.961	13,52%
84	Giyim eşyası ve bunların aksesuarları- Articles of apparel and clothing accessories	15.057.397	10,56%

 

2016 İthalat Rakamları

2016’da yaptığımız 198 milyar USD ithalat rakamının detayına da bakalım:

11 milyar USD tutarında akaryakıt hariç hammaddeler, 27 milyar USD tutarında yakıt (kömür, petrol, doğalgaz), 27 milyar USD tutarında kimya ürünleri, 6 milyar USD tutarında tekstil ürünleri, 9 milyar USD tutarında demir-çelik, 6 milyar USD tutarında demir harici madenler, 10 milyar USD tutarında endüstri makinaları, 11 milyar USD tutarında elektrik makinaları ve cihazları, 17 milyar USD tutarında motorlu kara taşıtları ithal etmişiz.

 

2016	Toplam İthalat -Total Imports	198.601.934	100,00%
2	Akaryakıt hariç yenilmeyen hammaddeler- Crude materials, inedible, except fuels	11.870.897	5,98%
3	Mineral yakıtlar, yağlar ve alkali ürünler- Mineral fuels, lubricants and related materials	27.153.587	13,67%
5	Başka yerde belirtilmeyen kimya sanayi ve buna bağlı sanayi ürünleri- Chemicals and related products, n.e.s.	27.545.004	13,87%
65	Teksitil ürünleri (iplik, kumaş, yer kaplamaları, hazır eşya)- Textile yarn, fabrics, made-up articles, n.e.s. and related products	6.266.731	3,16%
67	Demir ve çelik- Iron and steel	9.468.609	4,77%
68	Demir ihtiva etmeyen madenler- Non-ferrous metals	6.244.622	3,14%
74	Diğer genel endüstri makina/cihazların aksamları- General industrial machineries and equipments, n.e.s. and machine parts, n.e.s.	10.023.693	5,05%
76	Haberleşme,ses kaydetme  ve sesi tekrar vermeye yarayan cihaz ve araçlar- Telecommunications and sound recording and reproducing apparatus and equipments	7.270.714	3,66%
77	Elektrik makinaları,cihazları ve aletleri, vb.aksam,parçaları- Electrical machineries, apparatus and appliances, n.e.s. and electrical parts thereof	10.959.062	5,52%
78	Motorlu kara taşıtları, bisiklet ver motosikletler, bunların aksam ve parçası- Road vehicles (including air-cushion vehicles)	17.389.919	8,76%
79	Demir, deniz, havayolu taşıtları ile bunların aksam, parçaları- Other transport equipments	5.078.233	2,56%

 

Görüldüğü üzere en büyük ithalat kalemlerimiz akaryakıt ve kimyasal ürünler. Yani biz bu ürünleri ithal etmeden yeni üretim yapamıyoruz. Dolayısıyla ihracat yapamıyoruz. İhracatımızı artırmak için bu ürünlerin ithalatına ihtiyacımız var.

 

Bu durum değiştirilemez mi?

 

İthalatı çok fazla artırmadan ihracatı artıramaz mıyız? Bunu yapabilmek için daha yüksek katma değerli ürünlerin ihracatına ağırlık vermemiz lazım. Bu durum, mevcuttaki taşıt ve giyim ihracatını bırakmamız gerektiği olarak yorumlanmamalı. Giyimde ihracata tabi ki devam etmeliyiz fakat katma değer katarak. Bunun da yolu marka yaratmaktan geçiyor. Aksi takdirde Avrupa ülkelerinin fasoncusu olarak tekstil sektöründeki rolümüze devam etmek durumunda kalırız.

Bu sektörlerin yanı sıra katma değeri yüksek diğer sektörlere de eğilmek gerekiyor. Kimyasal ürünler, makine ve teçhizatları, teknolojik ürünler bu sektörlerden ilk aklıma gelenleri.

2023 yılındaki 500 milyar dolar ihracat hedefine ulaşmak istiyorsak denenmeyeni yapmalı ve katma değeri artırmanın yollarını bir an önce bulmalıyız. Akdi takdirde ülke olarak farklı liglerde oynamak durumunda kalacağız.

 

Şairin de dediği gibi:

“Ormanın içinde iki yol vardı ve ben daha az seçileni tercih ettim. Tüm değişikliği bu yarattı.”

Robert Frost

 

Sevgilerimle,

 

Ümit Osman YILMAZ

İhracatEksperi.com

 

Kaynakça

• Türkiye İstatistik Kurumu
  http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24821
• Cumhuriyetimizin Kuruluşundan Bu Yana Dış Ticaret Politikalarımızın ve Dış Ticaretimizin Gelişimi
  Doç. Dr. Mehmet Ali TESBİ
  http://www.tarim.gen.tr/tesbi/79.htm
• Türk Dış Ticaret Vakfı
  http://disticaretgunlugu.com/ihracatinin-ithalatini-karsilama-oranin-kadar-konus/