Türkiye İhracatçılar Meclisi, belirli aralıklarla İhracatı Eğilim Araştırması yayınlıyor. İlk çeyrek gerçekleşme ve 2.çeyrek beklentileri için yapılan araştırma Mayıs ayında yayınlanmıştı. Ben de 25 Mayıs tarihinde bu rapor hakkındaki düşüncelerimi yazmıştım.
13 Eylül tarihinde 2017 2.çeyrek gerçekleşme ve 3.çeyrek beklentilerine dair araştırma yayınlandı. TİM, 2.çeyrekte bazı soruları değiştirmiş veya daha önceki dönemde incelediği verilerin güncel dönem değerlerine yer vermemiş. İlave olarak farklı sorular ile ihracatçının eğilimleri incelenmiş. Temin edebildiğim verileri bir önceki dönem ile karşılaştıracak, yeni eklenen sorulardan dikkatimi çekenleri sizlerle paylaşacağım.
İller Bazında İhracat
2.çeyrekte ihracatta İstanbul’un aldığı payın azaldığı görülüyor. İlk çeyrekte İstanbul, toplam ihracatın %50’sini gerçekleştirirken 2.çeyrekte bu oran %41’e gerilemiş. Anadolu kaplanlarının 2.çeyrekte hızlarını artırdığını söylemek mümkün.
Bu değere ilave olarak iller bazında dış ticaret açıkları için daha önce yazdığım yazıyı da okuyabilirsiniz.
Sektörler Bazında İhracat
Pazar payını artıran sektör olarak makine, ağaç mamulleri ve hazır giyim gözümüze çarpıyor. Diğer sektörler pazar payı kaybetmiş durumda.
En fazla ihracat yapılan sektör ilk çeyrekte tekstil iken 2.çeyrekte makine olmuş. 2.çeyrekte makineden sonra en fazla ihracat tekstil ve kimyevi maddeler sektörlerinde gerçekleşmiş.
| İhracat Sektörleri | 1.çeyrek | 2.çeyrek |
| Tekstil ve Hammaddeleri | 13,00% | 10,10% |
| Kimyevi Maddeler ve Mamulleri | 11,00% | 9,80% |
| Demir ve Demir Dışı Metaller | 11,00% | 9,30% |
| Makine ve Aksamları | 9,00% | 10,20% |
| Otomotiv Endüstrisi | 8,00% | 8,30% |
| Elektrik-Elektronik ve Hizmet | 8,00% | 5,50% |
| Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri | 7,00% | 9,20% |
| Hazır Giyim ve Konfeksiyon | 5,00% | 6,10% |
| Maden | 4,00% | 3,30% |
Firma Bazında İhracat Değeri
TİM, bu kriterde biraz değişiklik yapmış. 1.çeyrekte 0-10 bin USD arasında ihracat yapan firmaların yüzdesi belirtilirken 2.çeyrekte bu bilgi verilmemiş. 2.çeyrekteki değerler 10-100 bin USD aralığından başlıyor. 2.çeyrekte her firma 10 bin USD’den fazla ihracat yapmış sonucunu çıkarıyoruz bu rakamlardan.
| 2017 | 1.çeyrek | 2.çeyrek |
| 0-10 bin USD | 8,20% | |
| 10 bin – 100 bin USD | 34,90% | 25,00% |
| 100 bin – 1 milyon USD | 32,30% | 41,20% |
| 1 milyon – 10 milyon USD | 19,40% | 25,80% |
| 10 milyon – 100 milyon USD | 4,70% | 7,60% |
| 100 milyon USD ve üzeri | 0,40% | 0,40% |
2.çeyrekte 100 bin-1 milyon USD arası ihracat yapan firmaların yüzdesi artış göstermiş. Aynı durum 1-10 milyon USD ve 10-100 milyon USD arasında ihracat yapan firmalarda da görülüyor. Tabloda düşüş gösteren tek grup 10-100 bin USD arasında ihracat yapan firmaların yüzdesi. Demek ki ihracat yapan tüm firmalar ihracat tutarlarını bir üst basamağa taşımayı başarmış. İhracat ve ekonomi için sevindirici rakamlar. Nitekim geçtiğimiz hafta ilk 6 aylık büyüme rakamı olan %5,1’in %2’sinin ihracattan kaynaklandığı açıklanmıştı.
İhracat Yapılan Ülkeler
Araştırmaya katılan firmalara, 2017 2.çeyrekte ihracat yapmaya başladıkları yeni ülkeler sorulmuş. Bu soru daha önceki dönemde de vardı fakat değer aralıkları değiştirilmiş. Bu nedenle sağlıklı bir karşılaştırma çok mümkün değil.
2017 ilk çeyrekte firmaların %51’i yeni bir pazara giremediğini belirtmiş. Bu oran 2.çeyrekte %43’e gerilemiş. Yani 2.çeyrekte yeni pazar(lar)a girmeyi başaran firmaların arttığını söylemek mümkün.
Yeni pazar(lar)a giren firmaların yüzdelik oranlarını karşılaştırmak ise, ülke sayılarının kategorileri değiştirildiği için çok sağlıklı olmayacaktır. Yeni ülke sayıları hakkında aşağıdaki tabloyu oluşturdum.
| İhracat Yapılan Yeni Ülkeler | |||
| 1.çeyrek | 2.çeyrek | ||
| 0 | 51,00% | 0 | 43,30% |
| 1 | 30,00% | 1-3 | 49,20% |
| 2-5 | 18,00% | 4-6 | 4,70% |
| 5-10 | 1,00% | 6+ | 2,80% |
| 10+ | 0,30% | ||
Çalışan Sayısı
Çalışan sayılarına bakıldığında firmaların KOBİ olduğu açıkça görülüyor. İhracat yapan firmaların %61’inin 50 kişiden az çalışanı var. Bu istatistik, bize KOBİ’lerin ekonomi ve ihracat için önemini bir kez daha gösteriyor. KOBİ’lerin üretime ve ihracata devam edebilmesi ekonomi için çok önemli.
Araştırmada çalışan sayılarının yanı sıra istihdam ile ilgili firmaların yaşadığı sorunlar da irdelenmiş. Firmaların %46’sı kalifiye personel bulamamaktan şikayetçi olmuş. İşsizlik oranının çift haneli olduğu bir ülkede işverenlerin de kalifiye personel bulamaması son derece üzücü. “İşsizlerimiz niteliksiz, niteliksiz olduğu için işsiz” sonucu çıkıyor buradan. Bir çeşit tavuk-yumurta ilişkisi.
Firmaların %40’ı istihdam üzerindeki vergilerden yakınmış. Bu konuda devlet yeni istihdam edilen çalışanlar için destekte bulunuyor fakat firmaların kalifiye personel bulamadığı düşünülürse yeni çalışan istihdam etmedikleri için bu desteklerden yararlanamadıkları sonucunu çıkarabiliriz.
İhracatçıların Beklentileri
Bu çeyrekte de ihracatçıların beklentileri sorulmuş. Araştırma 2.çeyrek sonunda yapıldığı için 3.çeyrek (yani Eylül sonu) beklentileri sorulmuş. Bir önceki dönem ile karşılaştırmalı tablo aşağıda:
| Beklentiler | 1.çeyrek (2.çeyrek beklentisi) | 2.çeyrek (3.çeyrek beklentisi) | Yıl sonu Beklentisi |
| Dolar | 3,72 | 3,54 | 3,66 |
| Euro | 3,99 | 4,13 | 4,25 |
| Enflasyon | 9,78% | 9,57% | 10,48% |
| Büyüme | 3,05% | 6,50% | 5,20% |
Firmaların dolar kuru beklentileri gerilemiş. Euro için ise daha yüksek bir kur bekliyorlar Eylül sonunda. Enflasyon konusunda iyimser olan ihracatçı firmalar Eylül sonunda büyüme oranını da %6,50 olarak tahmin etmişler. Eylül sonundaki araştırma sonucu inceleyip son duruma tekrar beraber bakarız.
İhracatçı firmalara yıl sonu beklentileri de sorulmuş. Dolar kuru için 3,66; Euro kuru için 4,25; enflasyon için %10,48; büyüme için %5,20 beklentilerinde bulunmuş ihracatçı firmalarımız. Araştırmalar ve değerler yayınlandıkça yeni yazılarımızda tekrar inceleriz.
2.çeyrek verilerinin bir önceki dönemden daha iyi olduğunu söylemek mümkün. İhracatçılar, iyimser olarak enflasyon ve büyüme beklentilerini de revize etmişler. İlerleyen dönemlerde hangi beklentilerin ne kadar gerçekleştiğine tekrar beraber bakarız.
Önümüzdeki dönemlerde güzel verilere ulaşmayı diliyorum.
Saygı ve sevgilerimle,
Ümit Osman YILMAZ
ihracateksperi.com